TEORIA | argeos

Nadzory Archeologiczne

Jeśli w miejscu planowanej inwestycji, robót budowlanych zarejestrowane jest stanowisko archeologiczne, bądź inwestycja znajduje się na obszarze objętym ochroną konserwatorską na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wówczas przed wydaniem decyzji o pozwolenie na budowę, należy uzyskać pozwolenie wydane przez Wojewódzkiego lub Powiatowego Konserwatora Zabytków zezwalające na prowadzenie planowanych prac (art. 39 ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo Budowlane, Dz. U. z 1994 r. nr. 89, poz. 414 z późn. zm.).

Nadzory archeologiczne mają na celu odkrycie zabytków wcześniej nieujawnionych, zadokumentowanie ich i wyeksplorowanie, w możliwie szybki, sprawny i rzetelny sposób, tak aby nie wstrzymywać dalszych prac budowlanych, a zebrać jak najwięcej informacji naukowych. Ponieważ dziedzictwo archeologiczne jest nieodnawialne i nie można odtworzyć uszkodzonego układu warstw, wszelkie prace ziemne muszą odbywać się pod nadzorem archeologa, gdyż dokumentacja wykonana podczas nadzoru jest podstawą oceny prawidłowości przeprowadzonych badań przez Konserwatora Zabytków.

W przypadku, gdy inwestor przeprowadzi roboty budowlane bez wymaganego pozwolenia lub w sposób niezgody z tym co zostało zawarte w pozwoleniu na badania archeologiczne, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo karze grzywny (Dz. U. z 2003 r. Nr. 162 poz. 1568, Art. 110.1.). Ponad to Wojewódzki Konserwator Zabytków ma prawo na koszt sprawcy zażądać przywrócenia zabytku do poprzedniego stanu lub uporządkowanie terenu (zgodnie z art.117 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, Dz. U. z 2003 r. Nr. 162, poz. 1586 z późniejszymi zmianami).

Zabytkiem archeologicznym jest każdy ślad działalności człowiek znajdujący się pod ziemią. Wyróżniamy dwa typy zabytków: ruchome czyli wszystkie przedmioty tj. ozdoby, broń, narzędzia, naczynia, monety, instrumenty itp., oraz nieruchome czyli obiekty o charakterze kultowym, grobowym, mieszkalnym lub gospodarczym i otaczający je układ warstw glebowych.

W przypadku, gdy w trakcie nadzoru zostaną znalezione zabytki archeologiczne wówczas Wojewódzki lub Powiatowy Konserwator Zabytków może nakazać przeprowadzenie archeologicznych badań ratowniczych.

Badania ratunkowe wstrzymujące roboty inwestycyjne nie mogą trwać dłużej niż miesiąc od dnia doręczenia decyzji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Jednak gdy znaleziska posiadają wyjątkową wartość Wojewódzki Konserwator Zabytków może wydać decyzję o przedłużeniu wstrzymania robót do 6 miesięcy.

Wszystkie badania archeologiczne prowadzone na terenie budowy są finansowane przez inwestora. Szczegółowa kalkulacja kosztów badań archeologicznych jest teoretycznie możliwa dopiero po ich zakończeniu. Gdyż wpływ na wysokość kosztów mają: powierzchnia, rodzaj stanowiska, stratygrafia (czyli ilość faz kulturowych), miejsce prowadzenia badań (zalesienie, gleba, szata roślinna), rodzaj zarejestrowanych obiektów archeologicznych i ilość materiałów zabytkowych, analizy specjalistyczne (o ile będą konieczne), koszt kwerendy źródłowej, wypełnienie wniosku i napisanie sprawozdania z badań.

Wszelkiego rodzaju badania archeologiczne mogą wykonywać jedynie wykwalifikowani archeolodzy tj. osoby, które posiadają tytuł zawodowy magistra uzyskany po ukończeniu wyższych studiów na kierunku archeologia oraz odbył co najmniej 12-miesięczną praktykę zawodową w zakresie tych badań. Przy ustalaniu czasu trwania praktyki nie uwzględnia się jednakże: uczestnictwa w badaniach archeologicznych prowadzonych metodą powierzchniową, nadzorów archeologicznych i rozpoznawania obiektów archeologicznych przy pomocy odwiertów oraz udziału w opracowywaniu zabytków odkrytych w trakcie badań archeologicznych (§ 10 rozporządzenia Ministra Kultury z dnia 9 czerwca 2004 w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich… Dz. U. z 2004 r. Nr 150 poz. 1579).

NA SKRUTY CZYLI NADZÓR KROK PO KROKU

Kolejność działań związanych z badaniami archeologicznymi przed rozpoczęciem budowy:

Sprawdzenie na planie zagospodarowania przestrzennego gminy, czy działka znajduje się w strefie ochrony archeologicznej, taki zapis z reguły jest zamieszczony w decyzji o warunkach zabudowy – inwestor.
Przeprowadzenie kwerendy źródeł historycznych – archeolog.
Skompletowanie dokumentów: pozwolenia, mapy (z reguły kilka dni) i złożenie wniosku o wydanie decyzji zezwalającej na przeprowadzenie badań archeologicznych; czas oczekiwania na rozpatrzenie: do czterech tygodni, ale z reguły jest to szybciej do 14dni – inwestor/archeolog (z upoważnienia inwestora).
Kilka dni przed planowanym terminem rozpoczęcia prac informujemy archeologa.
W ustalonym terminie archeolog zjawia się na terenie budowy i w jego obecności rozpoczynamy prace. On wykonuje dokumentację fotograficzną, opisowa i rysunkową (graficzną). W przypadku zarejestrowania obiektów archeologicznych, wstrzymuje prace, wykonuje dokumentację i przystępuję do eksploracji, jeśli są to niewielkie i nie skomplikowane obiekty może to zrobić na miejscu, jeśli wymagają większego wkładu pracy trwa to kilka dni (i niestety dodatkowo kosztuje).
Nadzór z reguły trwa 1-2 dni.
Po zakończeniu pracy w terenie archeolog przystępuje do opracowania wyników i sporządzenia sprawozdania z przeprowadzonych wykopalisk, które składa w formie pisemnej Wojewódzkiemu lub Powiatowemu Konserwatorowi Zabytków i inwestorowi.
Otrzymanie opinii uwalniającej działkę pod zabudowę – inwestor.